Ustawa
z dnia
o udziale obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
Art. 1. W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1070, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1. Art. 4 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. W sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości obywatele biorą udział przez uczestnictwo ławników w rozpoznawaniu spraw przed sądami, chyba że ustawy stanowią inaczej”.
2. Art. 110 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów są:
1) w pierwszej instancji - sądy okręgowe;
2) w drugiej instancji - sądy apelacyjne”.
3. Art. 110 § 4 otrzymuje brzmienie:
„§ 4. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie dwóch sędziów i pięciu ławników. Do orzekania w sądzie dyscyplinarnym są uprawnieni wszyscy sędziowie danego sądu dyscyplinarnego, z wyjątkiem prezesa sądu, wiceprezesów sądu oraz rzecznika dyscyplinarnego”.
4. Art. 111 otrzymuje brzmienie:
„Skład sądu dyscyplinarnego wyznacza się w drodze losowania, z listy wszystkich sędziów i ławników danego sądu, z tym że w składzie sądu zasiada przynajmniej jeden sędzia stale orzekający w sprawach karnych. Składowi sądu dyscyplinarnego przewodniczy sędzia stale orzekający w sprawach karnych, najstarszy służbą”.
5. Art. 114 § 1 otrzymuje brzmienie:
„Rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie Ministra Sprawiedliwości, prezesa sądu apelacyjnego lub okręgowego oraz kolegium sądu apelacyjnego lub okręgowego, Krajowej Rady Sądownictwa, na wniosek organizacji społecznej posiadającej osobowość prawną lub grupy co najmniej dziesięciu obywateli, a także z własnej inicjatywy, po wstępnym wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion przewinienia, a także złożeniu wyjaśnień przez sędziego, chyba że złożenie tych
wyjaśnień nie jest możliwe”.
6. Art. 158 otrzymuje brzmienie:
„Ławnikiem może zostać ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
2) jest niekarany;
3) nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;
4) nie jest lub nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także, że władza rodzicielska nie została mu ograniczona ani zawieszona;
5) nie został skreślony z listy ławników z powodu niewykonywania obowiązków ławnika lub zachowania godzącego w powagę sądu;
6) ukończył 30 lat;
7) jest zatrudniony, prowadzi działalność gospodarczą lub mieszka w miejscu kandydowania co najmniej od roku;
8) nie przekroczył 70 lat;
9) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika;
10) posiada co najmniej wykształcenie średnie”.
7. Art. 160 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Na listę ławników danego sądu może zostać wpisany każdy, kto spełnia wymogi określone w art. 158 i art. 159.
§ 2. Lista ławników jest jawna.
§ 3. Prezes sądu, po uprzednim sprawdzeniu, czy spełnia on wymogi określone w art. 158 i art. 159 oraz odebraniu od niego ślubowania według roty ustalonej dla sędziów, z odpowiednią zmianą, wpisuje zgłoszonego kandydata na listę ławników i wydaje mu legitymację.
§ 4. W przypadku, jeżeli zgłoszony kandydat na ławnika nie spełnia wymogów określonych w art. 158 i art. 159, prezes sądu wydaje postanowienie o odmowie wpisania go na listę ławników. Na tę decyzję przysługuje zażalenie”.
8. Skreśla się art. 161.
9. Art. 162 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Kandydatury na ławników zgłaszane są prezesom sądów.
§ 2. Kandydat na ławnika do zgłoszenia dokonanego na karcie zgłoszenia dołącza następujące dokumenty:
1) informację z Krajowego Rejestru Karnego;
2) oświadczenie, że nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;
3) oświadczenie, że nie jest lub nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także, że władza rodzicielska nie została mu ograniczona ani zawieszona;
4) zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, wystawione przez lekarza, o którym mowa w art. 55 obowiązki udzielającego świadczenia ust. 2a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.), stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania funkcji ławnika;
5) dwa zdjęcia zgodne z wymogami stosowanymi przy składaniu wniosku o wydanie dowodu osobistego.
§ 3. Dokumenty wymienione w § 2 pkt 1–4 powinny być opatrzone datą nie wcześniejszą niż trzydzieści dni przed dniem zgłoszenia, a dokumenty wymienione w § 3 nie wcześniejszą niż trzy miesiące przed dniem zgłoszenia.
§ 4. Koszt opłaty za wydanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego oraz opłaty za badanie lekarskie i za wystawienie zaświadczenia lekarskiego ponosi kandydat na ławnika.§ 5. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, sposób postępowania z dokumentami złożonymi przy zgłaszaniu kandydatów na ławników, wzór karty zgłoszenia oraz sposób jego udostępniania,mając na uwadze potrzebę udokumentowania spełniania przez kandydatów na ławników wymogów określonych w ustawie, a także umożliwienia rzetelnej weryfikacji zgłoszeń i przejrzystości działań związanych ze zgłaszaniem kandydatów na ławników, a przez określenie wzoru karty zgłoszenia i sposobu jego udostępniania –potrzebę ujednolicenia procedury zgłaszania, ułatwienia dostępu do wzoru i rozpatrywania zgłoszeń”.
10. Skreśla się art. 163-165
11. Art. 166 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Mandat ławnika wygasa w razie prawomocnego skazania za przestępstwo, w tym również za przestępstwo skarbowe. Po uprawomocnieniu się wyroku skazującego sąd, który go wydał, informuje o tym prezesa sądu, na którego listę został wpisany ławnik, a ten stwierdza wygaśnięcie mandatu.
§ 2. Mandat ławnika wygasa także z dniem doręczenia mu zawiadomienia prezesa sądu o skreśleniu z listy ławników z powodów określonych w § 3.
§ 3. Ławnik może być skreślony z listy ławników w przypadku:
1) niewykonywania obowiązków ławnika;
2) zachowania godzącego w powagę sądu;
3) niezdolności do wykonywania obowiązków ławnika ze względu na stan zdrowia.
§ 4. Wnioski o skreślenie z listy ławników z przyczyn określonych w § 3 rozpatrują sądy dyscyplinarne w sprawach dyscyplinarnych sędziów. Art. 110–117 i 121–122 stosuje się odpowiednio.
§ 5. Prawomocny wyrok sądu dyscyplinarnego skreślający ławnika z listy ławników doręczany jest prezesowi sądu, na którego listę został wpisany ławnik. Jeżeli skreślenie nastąpiło z przyczyn określonych w § 3 pkt. 1 lub 2, informację o wyroku przesyła się także do Krajowego Rejestru Karnego.
§ 6. Ławnik może zrzec się mandatu ławnika. Oświadczenie o zrzeczeniu się mandatu ławnik składa prezesowi sądu, na którego listę został wpisany, a ten stwierdza wygaśnięcie mandatu.
§ 7. W przypadku śmierci ławnika prezes sądu, na którego listę został wpisany ławnik, stwierdza wygaśnięcie mandatu”.
12. Art. 167 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Nie powołuje się ławnika do pełnienia obowiązków w przypadku:
1) ujawnienia okoliczności, które nie pozwalały na jego wybór;
2) wszczęcia postępowania o skreślenie ławnika z listy ławników –do czasu prawomocnego wyroku sądu dyscyplinarnego w tej sprawie;
3) wszczęcia przeciwko ławnikowi postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe –do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy”.
13. Skreśla się art. 168.
14. W art. 169 dodaje się § 4 w brzmieniu
:„Ławnik wylosowany do udziału w rozprawie do czasu jej zakończenia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie ławnika do odpowiedzialności karnej wolno podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki”.
15. Art. 170 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Ławnik może być losowany do udziału w rozprawach do dwunastu dni w ciągu roku; liczba tych dni może być zwiększona przez prezesa sądu tylko z ważnych przyczyn, a zwłaszcza w przypadku konieczności zakończenia rozprawy z udziałem tego ławnika.
§ 2. Wylosowując ławnika do udziału w rozprawie, zawiadamia się o tym jednocześnie pracodawcę zatrudniającego ławnika.
§ 3. Do udziału w rozprawach w danym sądzie losuje się ławników wpisanych na listę tego sądu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Losowanie zarządza i organizuje prezes sądu, informując o jego miejscu i terminie co najmniej tydzień wcześniej w Biuletynie Informacji Publicznej sądu i powiadamiając o nim ławników wpisanych na listę tego sądu. Każdy może być obecny podczas losowania.
§ 4. Do udziału w rozprawach w danym sądzie można losować ławników wpisanych na listę innych sądów w tym samym powiecie, z uwzględnieniem § 1. Prezes sądu, w którym ma odbyć się rozprawa, zwraca się w takim przypadku o przeprowadzenie losowania do prezesa właściwego sądu”.
16. Art. 172 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Pracodawca zatrudniający ławnika jest obowiązany zwolnić go od pracy na czas wykonywania czynności w sądzie.
§ 2. Za czas zwolnienia od pracy ławnik zachowuje prawo do świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
§ 3. Ławnikowi za czas wykonywania czynności w sądzie, którymi są: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem lub sporządzenie uzasadnienia, przysługuje prawo do odliczenia od podatku dochodowego, obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350, z późn. zm.), pomniejszonego o kwotę składki, o której mowa w art. 27b tej ustawy, kwoty w wysokości 3% podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczegosędziego, o której mowa w art. 91 § 1c, za jeden dzień pełnienia obowiązków ławnika. Odliczenia dokonuje się w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1 wymienionej ustawy”.
§ 4 Ławnikowi, który nie uzyskuje przychodów ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 1) - 8) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych za czas wykonywania czynności w sądzie, którymi są: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem lub sporządzenie uzasadnienia, przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa w wysokości 20% renty socjalnej przyznawanej na podstawie ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2003 r., Nr 135, poz. 1268 z późn. zm.) za jeden dzień pełnienia obowiązków ławnika.
§ 5 Świadczenie o którym mowa w art. 172 § 4 przyznaje minister właściwy do spraw finansów w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego i do spraw sprawiedliwości, w drodze decyzji, na wniosek danego sądu lub samego ławnika.
§ 6 Zasady i sposób wypłaty świadczenia o którym mowa w art. 172 § 4, określi w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw finansów w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego i do spraw sprawiedliwości, w drodze decyzji, mając na względzie efektywny sposób wypłacania świadczeń.
17. Art. 173 otrzymuje brzmienie:
„Ławnikom zamieszkałym poza siedzibą sądu przysługuje prawo do odliczenia od podatku dochodowego, obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350, z późn. zm.), pomniejszonego o kwotę składki, o której mowa w art. 27b tej ustawy, kwoty stanowiącej równowartość diety oraz zwrotu kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów. Odliczenia dokonuje się w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1 wymienionej ustawy”.
18. Art. 174 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Prezes właściwego sądu wydaje do końca stycznia każdego roku pisemną decyzję o przysługujących ławnikowi odliczeniach, o których mowa w art. 172 § 3 i art. 173. Decyzja ta nie może być zakwestionowana przez organ podatkowy”.
19. Skreśla się art. 175.
Art. 2. W ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. -Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz.U. 1997 nr 117 poz. 753, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1. Art. 39a § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów wojskowych są:
1) w pierwszej instancji - wojskowe sądy okręgowe;
2) w drugiej instancji – sądy apelacyjne.”
2. Art. 39a § 3 otrzymuje brzmienie:
„§ 3. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie dwóch sędziów i pięciu ławników. Do orzekania w sądzie dyscyplinarnym są uprawnieni wszyscy sędziowie danego sądu dyscyplinarnego, z wyjątkiem prezesa sądu oraz rzecznika dyscyplinarnego”.
3. Art. 41 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie Krajowej Rady Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Obrony Narodowej, prezesów właściwych sądów wojskowych, kolegium, na wniosek organizacji społecznej posiadającej osobowość prawną lub co najmniej 10 obywateli, a także z własnej inicjatywy. Rzecznik dyscyplinarny w zakresie prowadzenia postępowania wyjaśniającego jest związany wskazaniem organu uprawnionego”.
4. Art. 54 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Do ławników i kandydatówna ławników sądów wojskowych stosują się odpowiednio przepisy art. 158-174 ustawy o której mowa w art. 32a § 1, z uwzględnieniem § 2 i § 3.
§ 2. Ławnikiem sądu wojskowego może być też żołnierz w czynnej służbie wojskowej.
5. Skreśla się art. 55-62
Art. 3. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. –Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1. Art. 28 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Na rozprawie głównej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Sędzia ma prawa i obowiązki przewodniczącego.
§ 2. W sprawach o zbrodnie, w sprawach o występki ścigane z oskarżenia publicznego oraz w sprawach o przestępstwa skarbowe sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
§ 3. W sprawach o występki ścigane z oskarżenia prywatnego, w których prokurator wszczął postępowanie lub do niego przystąpił sąd orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
§ 4. Ze względu na szczególną zawiłość sprawy lub jej wagę sąd pierwszej instancji może postanowić o jej rozpoznaniu w składzie dwóch sędziów i trzech ławników albo jednego sędziego i dwóch ławników.
§ 5. W sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożywotniego pozbawienia wolności, sąd orzeka w składzie dwóch sędziów i trzech ławników”.
2. Art. 29 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Na rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej sąd orzeka w składzie trzech sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.
§ 2. Na rozprawie apelacyjnej w sprawach, w których apelację wniósł prokurator, sąd orzeka w składzie trzech sędziów i czterech ławników.
§ 3. Na rozprawie apelacyjnej w sprawach, w których oskarżonym jest funkcjonariusz publiczny, sąd orzeka w składzie trzech sędziów i czterech ławników.
§ 4. Apelację lub kasację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności rozpoznaje sąd w składzie czterech sędziów i pięciu ławników”.
Art. 4. W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. –Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1. Art. 47 § 2 otrzymuje brzmienie:
„§ 2. W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy o ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,
2) ze stosunków rodzinnych o:
a) rozwód,
b) separację,
c) ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa,
d) rozwiązanie przysposobienia,
e) o zawieszenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej,
f) o umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej;
3) w sprawach określonych w art. 109 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. –Kodeks rodzinny i opiekuńczy;
4) w sprawach określonych w art. 45 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego;
5) w sprawach, w których stroną jest Skarb Państwa, państwowa lub samorządowa osoba prawna, państwowa lub samorządowa jednostka organizacyjna albo funkcjonariusz publiczny”.
2. Art. 47 § 4 otrzymuje brzmienie:
„Prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów zawodowych, a w sprawach określonych w § 2 –w składzie dwóch sędziów i trzech ławników, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy”.
3. Art. 367 § 3 otrzymuje brzmienie:
„§ 3. Rozpoznanie sprawy następuje w składzie trzech sędziów zawodowych, z uwzględnieniem § 3a. Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym wydaje sąd w składzie jednego sędziego”.
4.W art. 367 dodaje się § 3a w brzmieniu:„§ 3a. Rozpoznanie sprawy, w której w pierwszej instancji sąd orzekał z udziałem ławników następuje w składzie trzech sędziów i czterech ławników”.
Art. 5. W ustawie z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (Dz.U. 2000 nr 50 poz. 580, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1. W art. 1 ust. 2 dodaje się punkt 11 w brzmieniu:
„11) skreślonych z listy ławników prawomocnym wyrokiem sądu dyscyplinarnego z powodu niewykonywania obowiązków ławnika lub zachowania godzącego w powagę sądu”.
2. Art. 11 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Kartę rejestracyjną sporządza sąd pierwszej instancji niezwłocznie po uprawomocnieniu się orzeczenia wydanego wobec osoby, o której mowa w art. 1 zakres danych gromadzonych w Rejestrze, ust. 2 pkt 1-7 i 11, lub wobec podmiotu zbiorowego, o którym mowa w art. 1 zakres danych gromadzonych w Rejestrze, ust. 3”.
3. W art. 14 dodaje się ust. 9 w brzmieniu:
„9. Dane osób skreślonych z listy ławników prawomocnym wyrokiem sądu dyscyplinarnego z powodu niewykonywania obowiązków ławnika lub zachowania godzącego w powagę sądu usuwa się z Rejestru po dziesięciu latach od chwili uprawomocnienia się wyroku”.
Art. 6. W ustawie z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1269, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1. Art. 48 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawy dyscyplinarne sędziów sądów administracyjnych i asesorów sądowych:
1) w pierwszej instancji – w składzie dwóch sędziów i pięciu ławników;
2) w drugiej instancji – w składzie czterech sędziów i siedmiu ławników”.
2. W art. 48 dodaje się § 5 w brzmieniu:
„§ 5. Ławników do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów administracyjnych i asesorów sądowych losuje się spośród ławników sądów powszechnych mających siedzibę w Warszawie, z uwzględnieniem art. 170 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1070, z późn. zm.)”.
Art. 7. W ustawie z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. 2002 nr 240 poz. 2052, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1. Art. 53 § 1 otrzymuje brzmienie:
„§1. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów Sądu Najwyższego są:
1) w pierwszej instancji Sąd Najwyższy w składzie dwóch sędziów Sądu Najwyższego i pięciu ławników;
2) w drugiej instancji Sąd Najwyższy w składzie czterech sędziów Sądu Najwyższego i siedmiu ławników”.
2. W art. 53 dodaje się § 4 w brzmieniu:
„§ 4. Ławników do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów Sądu Najwyższego losuje się spośród ławników sądów powszechnych mających siedzibę w Warszawie, z uwzględnieniem art. 170 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1070, z późn. zm.)”.
Art. 8. W ustawie z dnia 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2016 poz. 177) wprowadza się następujące zmiany:
1. W art. 137 skreśla się ust. 2.
2. Art. 146 otrzymuje brzmienie:
„Sąd Dyscyplinarny i Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny orzekają w składzie 2 członków i 3 ławników wylosowanych spośród ławników sądów powszechnych mających siedzibę w Warszawie, z uwzględnieniem art. 170 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2001 nr 98 poz. 1070, z późn. zm.). W składzie orzekającym w drugiej instancji nie może brać udziału członek sądu dyscyplinarnego ani ławnik, który brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia”.
Art. 9. Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia.
Konstytucja w art. 183 gwarantuje udział obywateli w sprawowaniu władzy sądowniczej. W praktyce udział ten jest obecnie bardzo ograniczony i sprowadza się do uczestnictwa ławników w rozpoznawaniu spraw przed sądami w pierwszej instancji. Ławnicy wybierani są na kadencje – w sądach powszechnych przez rady gmin, a w sądach wojskowych przez zebrania żołnierzy jednostek wojskowych. W praktyce oznacza to, że w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości bierze udział stosunkowo wąskie grono obywateli, a ich bezstronność i niezawisłość może być kwestionowana, przykładowo wtedy, gdy orzekają oni w sprawach, gdzie stroną lub oskarżonym może być gmina, radny bądź urzędnik gminy, albo osoba należąca do ugrupowania mającego większość w radzie.
Składy ławnicze stanowią ważny element kontroli społecznej nad wymiarem sprawiedliwości. Szerokie kompetencje sędziów zawodowych mogą rodzić bowiem pokusę nadużywania posiadanych uprawień. Powołanie ławników z różnych środowisk i grup społecznych, reprezentujących odmienne zbiory doświadczeń życiowych, do wymiaru sprawiedliwości zapewnia odpowiednie wyważenie sądowych rozstrzygnięć. Wkład ławników w proces sądowych to przede wszystkim reprezentowanie wrażliwości społecznej niezbędnej do wydania sprawiedliwego orzeczenia. Niestety, od lat mamy do czynienia z redukcją udziału ławników, szczególnie w sprawach w zakresu prawa rodzinnego i karnego.
W związku z powyższym proponujemy zmiany prawa polegające na:
1) reformie instytucji ławnika – na listę ławników powinien być wpisywany każdy, kto wyraża taką chęć i spełnia określone w ustawie ogólne warunki, a ławnicy do spraw powinni być losowani;
2) rozszerzeniu zakresu spraw, w których mają orzekać tak wyznaczani ławnicy o:
a) sprawy karne o występki ścigane z oskarżenia publicznego;
b) sprawy karne o przestępstwa i wykroczenia skarbowe;
c) sprawy karne o występki ścigane z oskarżenia prywatnego, w których prokurator wszczął postępowanie lub do niego przystąpił;
d) apelacje w sprawach karnych, jeśli apelację wniósł prokurator, gdy oskarżonym jest funkcjonariusz publiczny oraz w sprawach o dożywotnie pozbawienie wolności;
e) sprawy cywilne, w których stroną jest Skarb Państwa, państwowa lub samorządowa osoba prawna, państwowa lub samorządowa jednostka organizacyjna albo funkcjonariusz publiczny;
f) sprawy cywilne ze stosunków rodzinnych o zawieszenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej oraz o umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej;
g) sprawy określone w art. 109 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dotyczące ograniczenia władzy rodzicielskiej, poddania jej nadzorowi, umieszczenia małoletniego w domu dziecka, rodzinie zastępczej lub instytucjonalnej pieczy zastępczej lub skierowania go do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi);
h) sprawy określone w art. 45 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (dotyczące umieszczenia osoby bez jej zgody w szpitalu psychiatrycznym lub domu pomocy społecznej).
3) modyfikacji sposobu wynagradzania ławników - w miejsce wynagrodzenia pieniężnego i diet wypłacanych ze Skarbu Państwa ławnicy powinni otrzymywać prawo do odliczania ich od podatku. Dałoby to bodziec, by ławnikami zostawały osoby rzeczywiście zainteresowane pełnieniem tej funkcji, a nie np. bezrobotni z wyboru, widzący w sprawowaniu funkcji ławnika jedynie źródło dodatkowego zarobku.
Bezpośredni udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości jest kluczowym elementem trójpodziału władzy. W sytuacji, gdy państwo, nawet demokratyczne, ma monopol na stanowienie i egzekwowanie prawa, spory, w których jedną ze stron jest samo państwo lub jego funkcjonariusz (w tym również sędzia), oskarżenia o złamanie prawa wysuwane w imieniu państwa przez jego urzędników oraz wszelkie inne sprawy, których konsekwencją może być siłowa ingerencja organów państwa w wolność jednostki, powinny być rozstrzygane przez niezależny czynnik, tj. przez obywateli, na przydzielenie których do sprawy nie powinien mieć wpływu żaden organ państwowy.
Zapewnienie ławnikom odpowiedniego wynagrodzenia w formie odliczenia od podatku dochodowego oraz udziału w szkoleniach niezbędne dla prawidłowego i sprawnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości pociągnie koszty z budżetu państwa w granicach 100-200 mln złotych. Ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej. Ustawa wpłynie pozytywnie na sytuację rodzin z dziećmi poprzez zapewnienie reprezentowania wrażliwości społecznej niezbędnej do wydania sprawiedliwych i wyważonych orzeczeń sądowych.
Komitet Inicjatywy Ustawodawczej "Ławnicy dla sprawiedliwych sądów" reprezentuje jego pełnomocnik Przemysław Hankus[/quote]
Debata trwa do godziny 19:00 14 października.
