[PL-K] o zmianie Kodeksu Wyborczego

[Marek Kohn]

Ustawa z dnia
... 2021 roku
o zmianie ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku - Kodeks wyborczy

Art. 1.
W ustawie z dnia 5 stycznia 2011 roku - Kodeks wyborczy w dziale III, po rozdziale 10 dodaje się rozdział 10a, w brzmieniu:

"Rodział 10a - Instytucja odwołanie posła

Art. 254a
1. Państwowa Komisja Wyborcza, na pisemne żądanie odwołania posła wybranego w jednomandatowym okręgu wyborczym, podpisane przez co najmniej 15 proc. wyborców uprawnionych do głosowania w tym okręgu (z wyjątkiem określonym w ust. 6), przeprowadza powtórne wybory w tym okręgu.
2. Wzór wniosku i arkuszy z podpisami popierających wniosek określa Państwowa Komisja Wyborcza w drodze zarządzenia.
3. Po stwierdzeniu zgodności wniosku wyborców z wymogami ust. 1 i 2 Państwowa Komisja Wyborcza zawiadamia Marszałka Sejmu i w ciągu 60 dni, ale nie wcześniej niż po upływie 45 dni, organizuje w okręgu powtórne wybory, według zasad określonych w rozdziałach wcześniejszych. Terminy zawarte w tych rozdziałach stosuje się odpowiednio.
4. Jeśli w okręgu wybrano innego posła niż dotychczasowy, traci on swój mandat poselski z chwilą wydania nowo wybranemu posłowi zaświadczenia o wyborze.
5. Odwołanie posła przez wyborców i związane z tym wybory powtórne w okręgu mogą mieć miejsce tylko raz w czasie kadencji Sejmu, nie wcześniej, niż 12 miesięcy po wyborach.
6. W odniesieniu do posłów wybranych w okręgach 231 oraz 232, liczba wymaganych podpisów wynosi 10 tysięcy. "

Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia, znajdując zastosowanie od następnych wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.

UZASADNIENIE:

Proponowany projekt ustawy wprowadza do Kodeksu wyborczy regulację uprawniającą do zwołania - na wniosek wyborców - ponownych wyborów posła w danym jednomandatowym okręgu wyborczym (procedura tzw. "recall election"). Zgodnie z założeniami wnioskodawców, ponowne wybory mogłyby się odbyć nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od terminu poprzednich wyborów parlamentarnych, a także nie więcej niż jednokrotnie w trakcie kadencji. Wniosek wymagałby podpisów co najmniej 15 proc. uprawnionych do głosowania w danym okręgu wyborczym.

Instytucja pozwoli na rzetelniejszą kontrolę obywatelską nad wykonywaniem mandatu poselskiego przez danego parlamentarzystę, pomagając chronić jakość polskiego parlamentaryzmu przed osobami, które mandat poselski traktują z nienależytą odpowiedzialnością. Wnioskodawcy, w trosce o zagwarantowanie jednak stabilności prac parlamentu, proponują określone klauzule zabezpieczające. Relatywnie wysoki próg uprawnionych (15 proc., co oznacza w przybliżeniu kilkanaście tysięcy wyborców), termin "oczekiwania" przed złożeniem wniosku (nie wcześniej niż 12 miesięcy od wyborów parlamentarnych) oraz jednokrotność tego typu działania pozwolą zapewnić, że instytucja nie będzie stanowić mechanizmu obstrukcji prac Sejmu.

W przypadku okręgów polonijnych (231 i 232), wnioskodawcy proponują przyjęcie stałej liczby osób, ze względu na dużą fluktuację w gronie uprawnionych do głosowania. Zdaniem wnioskodawców próg 10 tys. wyborców czyni realizację praktycznie możliwym, a jednocześnie jest to liczba gwarantująca, że "recall election" nie pozostaną narzędziem obstrukcyjnym.

Procedura znana jest innym porządkom prawnym, pozwalając - np. w wyborach lokalnych w Stanach Zjednoczonych - na zagwarantowanie (w formie "kija" na źle wykonujących swoje obowiązki) wysokiego poziomu intelektualnego i moralnego wybieranych przez społeczność przedstawicieli.

Zgodnie z orzecznictwem TK, instytucja znajdzie zastosowanie od następnych wyborów parlamentarnych.

Projekt nie jest objęty prawem UE, nie wpłynie negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.

[Laura]

Cezary Miżejewski:

Rozpoczynamy debatę.

[Laura]

Na mównicę wchodzi poseł Dorota Gardias.

Panie Marszałku
Wysoka Izbo
Panie i Panowie Posłowie.

Wnioskodawcy za właściwe uznają umożliwienie podjęcia próby odwołania posła wybranego w Jednomandatowym Okręgu Wyborczym. Interesującym jest dlaczego podobnego rozwiązania nie przewidują w przypadku senatorów. Senator także w niewłaściwy sposób może wykonywać swoje obowiązki i dlaczego ma nie podlegać możliwości odwołania? Wątpliwości wzbudza także zapis podpisach potrzebnych do zainicjowania odwołania o minimum 15% uprawnionych do głosowania, Przy dużej frekwencji w danym okręgu 15% uprawnionych mogą stanowić wyborcy jednego ugrupowania. Zatem istnieje groźba używania tego instrumentu do permanentnej walki politycznej, czy wręcz rewanżyzmu . Byłoby właściwszym podniesienie minimalnego progu lub powiązanie go z frekwencją w ostatnich wyborach w danym okręgu . Na przykład 40% liczby ważnie oddanych głosów w w ostatnich wyborach w danym okręgu.

Dziękuję

[Karol Malinowski]

Na mównicę wchodzi poseł Jarosław Sellin

Panie Marszałku,
Wysoka Izbo.
Panie pośle Kohn.

Partia Polaków prezentuje poprawkę do projektu:

1. Państwowa Komisja Wyborcza, na pisemne żądanie odwołania posła wybranego w jednomandatowym okręgu wyborczym, podpisane przez co najmniej 15 proc. wyborców uprawnionych do głosowania w tym okręgu (z wyjątkiem określonym w ust. 6), przeprowadza się referendum w sprawie odwołania posła.

Lecz mimo to mam wątpliwości, czy Ustawa jest konstytucyjna, bowiem pamiętajmy, że mamy system mieszany.

Dziękuję.

[Marek Kohn]

Panie Marszałku,
Wysoka Izbo,

Nie ukrywam, że propozycja podniesienia progu do 40 proc. w zasadzie czyni w naszym społeczeństwie niemożliwym zrealizowania realne wykonywanie proponowanego uprawnienia. Pragnę zauważyć, szanowna pani poseł, że chodzi tylko o wniosek o zwołanie takich wyborów. Czasami musi być podjęty szybko, w reakcji na istotne zaniedbania, pozwalając społeczeństwu szybko i efektywnie zareagować. Zdecydują i tak wyborcy, a w stosunku do posła, wobec którego zwołano takie "ponowne głosowanie" nie będzie zastosowany zakaz ubiegania się o przedłużenie mandatu swojego zaufania.

W istocie pani argument można by zastosować do inicjatywy ustawodawczej obywateli - też wymagana liczba nie jest wielka, nie wynosi nawet 15 proc. uprawnionych do głosowania, a wszystko pozostaje w rękach parlamentu. Podobnie tutaj - wszystko pozostanie w rękach wyborców. Jeżeli odmówią odwołania posła, dalej będzie on pełnić swój mandat.

Z szacunkiem i zrozumieniem odnoszę się natomiast do uwagi dot. senatorów. W naszym przekonaniu, warto najpierw spróbować jednak działania systemu, dość na polskie warunki innowacyjnego, w jednej z izb parlamentu - z którą obywatele czują się jeszcze mocniej związani, gdzie społeczność okręgu jest mniejsza niż w przypadku Senatu, by niejako wypróbować, czy rzeczywiście poprawi ona stan klasy politycznej. Co więcej, szanowna pani poseł, ponad 30 lat od pierwszych wolnych wyborów do parlamentu pokazuje, że poziom moralny i intelektualny senatorów raczej przewyższał poziom sejmowy. Stąd też pozwalam sobie pozostawić propozycję w pierwotnej formule.

Dziękuję.

[Marek Kohn]

Panie Marszałku,
Wysoka Izbo,

Odnosząc się do poprawki posła Sellina: jest to niepotrzebne mnożenie bytów. W przypadku wyniku referendum, wskazującego na wolę odwołania posła, pańska poprawka nie przewiduje konsekwencji. Istotnie, przeprowadzone będzie referendum... i co dalej? W pańskiej poprawce brak jest konsekwencji.

Nie mniej, rozumiem jej zamysł i się z nim nie zgadzam. Poprzedzenie referendum takich ponownych wyborów to marnowanie czasu oraz pieniędzy podatników. Nasza metoda pozwala połączyć ewentualną wolę odwołania posła z wyborem nowego, można powiedzieć, że jest formą konstruktywnego wotum nieufności. Jeżeli się nie powiedzie wybranie kogoś innego, czyli po prostu obecny poseł wygra ponownie wybory w swoim okręgu, utrzymuje po prostu mandat. Jest to rozwiązanie znacząco prostsze i tańsze.

Dziękuję.

[Laura]

Na mównicę powraca Gardias.

Panie Marszałku
Wysoka Izbo
Panie Pośle.

Propozycja pozostawienia na poziomie 15% może skutkować dużą ilością takich wniosków, mających podłoże jedynie polityczne, nie zaś merytoryczne i prowadzić do walki politycznej aby odwoływać posłów z innych partii mobilizując aktywistów własnych ugrupowań do działania. Senatorowie także powinni podlegać możliwości odwołania. Kwalifikacje intelektualne są bardzo ważne, moralne również. Nie gwarantują one jednak jakości pracy senatora, posła czy radnych, Nie widzimy zatem powodu aby obywatele nie mogli podjąć prób odwołania swojego reprezentanta w senacie.

Dziękuję

[Wincenty Grabowski]

Adam Andruszkiewicz

Pani Marszałek!
Wysoka Izbo!

Parlamentarzyści cieszą się olbrzymimi przywilejami, którymi nie cieszy się żadna inna grupa zawodowa. Żaden pracownik nie ma zagwarantowanego 4-letniego zatrudnienia niezależnie od tego w jaki sposób pracuje. Naszym pracodawcą są Polacy i powinni mieć możliwość oceny naszej pracy nie tylko raz na kilka lat. W każdej chwili poseł czy senator, który nie spełnia oczekiwań, który nie realizuje obietnic złożonych wyborcom powinien móc zostać przez niezadowolonych obywateli odwołany. 15% wyborców w okręgu to nie jest niski próg. Przy frekwencji w ostatnich wyborach uzupełniających w wysokości 17% obawiam się, że to może być wręcz próg zaporowy do zorganizowania ponownych wyborów w JOW. Pamiętajmy, że to jest prób ponownego rozpisania wyborów. Jeśli poseł faktycznie cieszy się uznaniem pozostałej części wyborców w okręgu to bez problemu powinien wygrać powtórzone głosowanie.

Narodowa Demokracja zgadza się z założeniami projektu. Warto się faktycznie zastanowić nad rozszerzeniem tej możliwości na wybory do Senatu i kandydatów z listy krajowej. Jestem ciekaw jak wnioskodawcy odnoszą się do takiej koncepcji? Przy głosowaniu na listy partyjne w ordynacji proporcjonalnej może być to jednak dużo trudniejsze do realizacji ze względu na charakter tych wyborów. Czy powinny odbywać się ponowne wybory w całym okręgu, czy tylko głosowanie nad odwołaniem danego posła, który byłby zastępowany kolejnym z listy danej partii? To temat na dalszą dyskusję, którą mam nadzieję wnioskodawcy podejmą. W naszej opinii każdy pełniący funkcję otrzymaną w wyborach powinien być poddany mechanizmowi odwołania przez obywateli.

Dziękuję.

[Marek Kohn]

Panie Marszałku,
Wysoka Izbo,

Szanuję zdanie poseł Gardias, proponuję zgłoszenie przez pani środowisko stosownej poprawki. Osobiście nie odczuwam takiej potrzeby w związku z argumentami poruszonymi wcześniej. Spróbujmy działania tej inicjatywy na polu sejmowym, jeżeli dojdzie do sytuacji, której - z drugiej strony - się pani obawia, czyli nadużycia, to trzeba ją będzie wycofać. Jeżeli będzie się sprawdzać jako cenne polskie doświadczenie, nic nie stoi na przeszkodzie jej rozszerzania na drugą izbę. Podkreślam przy tym, że w dotychczasowej praktyce polskiego parlamentaryzmu, w przypadku Senatu raczej nie mieliśmy do czynienia z takimi ekscesami, jak w przypadku izby niższej.

Pani poseł, może żeby zilustrować pani, że 15 proc. wyborców w okręgu to jednak sporo, pragnę przypomnieć to, co sama pani była uprzejma zauważyć. Przeciętna frekwencja wyborcza wynosi ok. 40-45 proc. To znaczy, że aktywność polityczną wykazuje przeciętnie w każdym okręgu około 40 osób ze 100. Stawiając wymóg wniosku ze strony 15, w istocie mówimy o aktywności ponad 30 proc. aktywnych politycznie mieszkańców okręgu. To nie jest próg niski w polskich warunkach, to nie jest poziom politycznej łobuzerii, czego się pani obawia. To rozsądna, przemyślana propozycja, uwzględniająca polskie uwarunkowania.

Próg w wysokości tego odsetka, jaki głosował w wyborach na tego posła, może uczynić odwołanie go w zasadzie niemożliwym. Rzadko kiedy dzieje się bowiem tak, żeby poseł całkowicie tracił zaufanie aktywnych wyborców. Zaś niska aktywność społeczna pozostałych, czyli tych, którzy normalnie w wyborach nie uczestniczą, powoduje, że krąg "poszukiwań" poparcia w istocie kurczy się tak mocno, że trzeba by się zwracać do twardego elektoratu tego posła i jego partii. To realnie wstrzymałoby funkcjonowanie instytucji "recall election". Stąd też nie zgadzam się z tak wysoko postawionym progiem. Próg 15 proc. jest ustawiony racjonalnie, a może nawet - jak zauważył poseł Andruszkiewicz - niezwykle wysoko.

Wysoki Sejmie,

Odnosząc się do słów posła Andruszkiewicza - nie mam oporów przed powtarzanymi wyborami senackimi, nie jestem chociażby senatorem, który obawiałby się o swój mandat, ale - powtarzając swoje słowa sprzed paru chwil - uważam, że może warto rozpocząć od pewnego politycznego doświadczenia funkcjonowania tej instytucji w ramach wyborów sejmowych.

Co więcej, nachodzi mnie taka myśl, panie pośle, że może warto by z inicjatywą w tej sprawie - czyli poszerzenia kręgu o izbę wyższą - wyszedł sam Senat. Nie chciałbym, by nasza debata sprowadziła się do tego, że "wszystko dobrze, ale na tych drugich też ukręćmy bat", bo pobrzmiewa to nieco ironicznie w chwili, gdy decydujemy się ograniczać własne przywileje. Ale to może tylko moja myśl, panie pośle. Natomiast zostawiłbym to do poziomu senackiego, jeżeli senatorowie uznają zasadne także powziąć na siebie takie zobowiązanie, będzie to wyraz naprawdę pięknej kooperacji obu izb.

Jeżeli chodzi o posłów wybieranych z listy krajowej, nie ukrywam, że nie jestem zwolennikiem tej koncepcji, jaką obecnie mamy, zatem w cichym założeniu jako wnioskodawca dążyć będę do wyłączenia tej konstrukcji, co umożliwi realizację "recall election" w odniesieniu do całej izby, wybieranej po prostu w wyborach większościowych. Nie mniej, w obecnych warunkach kwestia jest problematyczna i w dużej mierze pozostaje w moim, naiwnym można by rzec, przekonaniu, że na liście krajowej znajdujemy jednak w większości polityków o wysokiej estymie, dużym doświadczeniu, obłaskawionych tym miejscem przez poważnych liderów politycznych w Polsce. Oczywiście, różnie potem wygląda praktyka, ale wypracowanie modelu rozwiązania byłoby nadwyraz skomplikowane. Rozważania, które pan poseł proponuje - aczkolwiek podzielam obserwację problemu - mam wrażenie, że doprowadziłby do długiej, dość jałowej dyskusji, która rozmyłaby problem jednoznacznej odpowiedzialności posłów.

Dziękuję.

[Laura]

Na mównicę wchodzi poseł Olga Novak

Panie Marszałku
Wysoka Izbo

Partia Liberalno-Konserwatywna przedkłada projekt dotyczący możliwości odwołania posła, jednak niedawno podczas kampanii wyborczej w okręgu 80. kandydat waszej partii promował wprowadzenie pojedyńczego głosu przeniesionego. Mówił o tym w następujący sposób ,,Jesteśmy za trzy mandatowymi okręgami w ordynacji STV. Pozwala to wybrać trzech reprezentantów z swojego regionu, ale też większość środowisk politycznych ma swojego reprezentanta.'' Dlaczego zatem chwilę po wyborach w tym okręgu i dość wysokim poparciu dla kandydata waszego komitetu. Nie ma został przedłożony projekt zmian mających na celu wprowadzenie ordynacji STV? Czy była to jedynie obietnica wyborcza?,

Dziękuję