Ustawa z dnia
xxx 2021 roku
o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 sierpnia 2017 roku
Art. 1.
Art. 221 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 sierpnia 2017 roku, uzyskuje brzmienie:
1) od 1 stycznia 2022 roku
"Wydatki określone w ustawie budżetowej nie mogą być wyższe od dochodów o więcej niż 10 procent."
2) od 1 stycznia 2023 roku:
"Wydatki określone w ustawie budżetowej nie mogą być wyższe od dochodów o więcej niż 7 procent."
3) od 1 stycznia 2024 roku:
"Wydatki określone w ustawie budżetowej nie mogą być wyższe od dochodów o więcej niż 4 procent."
4) od 1 stycznia 2025 roku:
"Wydatki określone w ustawie budżetowej nie mogą być wyższe od dochodów o więcej niż 1 procent."
Art. 2.
Art. 217 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 sierpnia 2017 roku uzyskuje brzmienie:
"Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 1/2 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa."
Art. 3.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku.
UZASADNIENIE:
Polska mierzy się ze stosunkowo wysokim poziomem zadłużenia, który rzutuje na stabilność gospodarczą oraz wiarygodność Rzeczypospolitej Polskiej jako miejsca do inwestowania. W ustawie budżetowej na 2021 deficyt przekroczył 40 mld złotych, a obsługa długu publicznego wynosi już ponad 50 mld (ok. 12 proc. całości wydatków budżetowych). Zadłużenie Polski nie jest dramatyczne, nie mniej wysoki poziom obsługi długu, negatywnie wpływa na przyszłą kondycję finansową państwa, a w konsekwencji na konieczność radykalnych cięć wydatków w następnych dekadach, w przypadku pogorszenia sytuacji gospodarczej. Korzystając ze stosunkowo korzystnej sytuacji Polski jako gospodarki rozwijającej się, wnioskodawcy uznają za zasadne wprowadzenie reguł, które zapobiegną negatywnym konsekwencjom w przyszłości.
Świadomi tego, proponujemy długofalowe obniżenie poziomu zadłużenia poprzez wprowadzenie do Konstytucji "kotwicy deficytowej" oraz zmniejszenie poziomu "kotwicy długu publicznego" (z 3/5 do do 1/2 wartości PKB), która pozwoli w ten sposób wdrożyć do ograniczenia wydatków również jednostki samorządu terytorialnego.
KOTWICA DEFICYTOWA
Zgodnie z projektem, w roku budżetowym 2022 deficyt budżetowy będzie mógł pozostać na poziomie zbliżonym do planu z roku 2021. Zgodnie z ustawą budżetową, deficyt wyniósł 40,04 mld złotych, tj. 10,33 proc. planowanych dochodów budżetowych. Gdyby kotwica miała zastosowanie już w roku budżetowym 2021, wówczas deficyt musiałby być niższy o kilkaset milionów złotych. Podkreślić przy tym nalezy, że w warunkach roku budżetowego 2020, klauzula nie stanowiłaby żadnego "przymusu" dla rządzących, ponieważ deficyt w ustawie budżetowej był poniżej proponowanego poziomu.
Intencją wnioskodawców nie jest zatem nieracjonalna, stanowiąca zagrożenie dla finansów państwa, reforma - a jedynie podjęcie długofalowego zobowiązania ze strony Rzeczpospolitej do wypracowania efektywnego modelu zarządzania finansami publicznymi, pozwalająca na minimalizację zadłużenia publicznego.
Zgodnie z intencją wnioskodawców, każdy kolejny rok miałby przynosić obniżyć dopuszczalny poziom deficytu o 3 pkt. procentowe (tj. w warunkach ustawy budżetowej 2021 o ok. 12 mld rocznie), by od roku budżetowego 2025 nie móc przekroczyć 1 pkt procentowego, tj. w warunkach ustawy budżetowej 2021 poziomu ok. 4 mld złotych. Należy przy tym podkreślić, że wnioskodawcy mają świadomość, że wprowadzenie klauzuli "zerowej" w najbliższej przyszłości nie jest możliwe ze względu na ogromny poziom kosztów obsługi długu. Rozwiązanie tego problemu skłaniać będzie do obniżenia progu w dalszej perspektywie, z uwzględnieniem sytuacji gospodarczej.
Wnioskodawcy mają świadomość, że zostawienie Radzie Ministrów pewnego marginesu zadłużenia - jakkolwiek z perspektywy zadłużenia obywateli nie jest dobre - pozostaje w zgodzie z zachowaniem możliwości reakcji władz publicznych na sytuacje nieprzewidziane.
KOTWICA DŁUGU PUBLICZNEGO
Ogromną zasługą polskiej konstytucji, zarówno tej z 1997 roku, jak i funkcjonującej obecnie z 2017 roku jest istnienie tzw. "kotwicy długu publicznego", w odniesieniu do sektora finansów publicznych - tj. zarówno rządu centralnego, jak i samorządów. Okres wysokiego poziomu wydatków - zarówno rządu jak i, a może zwłaszcza, samorządów - poczynionych po 2004 roku w związku z wejściem Polski do struktur UE, uznać należy za zakończony. Nie ma podstaw do utrzymywania wysokiej, przekraczającej połowę poziomu PKB kotwicy długu publicznego.
W pełni możliwe jest zastosowanie metody polegającej na obniżeniu kotwicy długu publicznego do poziomu 50 proc. już od 2022 roku, gdyż obecnie - wg danych Rady Ministrów - nie przekracza ona poziomu 48,4 proc. PKB. Jest to poziom, który już pozostaje niesatysfakcjonujący, stąd też zagwarantowanie, że nie zostanie on w niedalekiej przyszłości ponownie zagrożony "przebiciem" do 50 proc.
W konsekwencji wnioskodawcy proponować będą także wprowadzenie niższych progów ostrożnościowych na poziomie ustawy o finansach publicznych, które pozwolą zareagować państwu już na poziomie zadłużenia przekraczającego obecny jego stan, zatem już w obecnej sytuacji zobowiązać Radę Ministrów do działań naprawczych, skoordynowanych ze zobowiązaniami konstytucyjnymi.
Regulacja nie jest objęta prawem Unii Europejskiej, pozytywnie wpływa na sytuację rodzin z dziećmi - pozwalając długofalowo obniżyć koszty funkcjonowania państwa, a także pozwolić w przyszłości na redukcję obciążeń podatkowych, co pozytywnie odbije się na sytuacji finansowej rodzin.
