Przechodzimy do debaty nad projektem ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw.
Poseł sprawozdawca: Karolina Grzegorczak
Ustawa z dnia... 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw
Art. 1. W ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 103:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Prawo do emerytury i renty rodzinnej ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 104-106.”,
b) po ust. 2a dodaje się ust. 2b w brzmieniu:
„2b. Przepisu ust. 1 nie stosuje się również do osób niezdolnych do pracy pobierających renty rodzinne.";
2) w art. 104:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Prawo do emerytury lub renty rodzinnej ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2, oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6.”,
b) ust. 7 otrzymuje brzmienie:
„7. Prawo do emerytury i renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.”,
c) w ust. 8:
- pkt 1 otrzymuje brzmienie:
„1) 24 % kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla emerytury;”, - uchyla się pkt 2;
Art. 2. W ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87, z późn. zm.) uchyla się art. 40.
Art. 3. W ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, Nr 67, poz. 411 i Nr 70, poz. 416) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 22 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy przyznaje się jako rentę stałą, jeżeli całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy w gospodarstwie rolnym jest trwała i nie orzeczono celowości przekwalifikowania zawodowego. W pozostałych przypadkach renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jako renta okresowa przez okres wskazany w decyzji Prezesa Kasy.”;
2) art. 34 otrzymuje brzmienie:
„Art. 34. 1. Prawo do emerytury lub emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin ulega zawieszeniu na zasadach określonych w przepisach emerytalnych. W takim przypadku nie zawiesza się jednak wypłaty części składkowej emerytury rolniczej albo nadwyżki emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin ponad 95 % emerytury podstawowej.
2. Przy stosowaniu zawieszenia prawa do emerytury lub emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, zgodnie z ust. 1, nie bierze się pod uwagę dochodów z działalności rolniczej.”.
Art. 4. W ustawie z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 40:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. W razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego emerytura ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w przepisach art. 104 ust. 1a-6, ust. 8 pkt 1 oraz ust. 9 i 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.).”,
b) uchyla się ust. 2,
c) ust. 3 i 4 otrzymują brzmienie:
„3. W razie osiągania przychodu, określonego w ust. 1, w kwocie przekraczającej 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, kwota emerytury ulega zmniejszeniu o 25 % jej wysokości.
4. Przepisów ust. 1 i 3 nie stosuje się wobec osób, których emerytura stanowi 75 % podstawy jej wymiaru bez uwzględnienia podwyższenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą.”;
2) art. 40a i art. 40b otrzymują brzmienie:
„Art. 40a. 1. Osoba uprawniona do emerytury lub renty rodzinnej jest zobowiązana zawiadomić właściwy organ emerytalny o podjęciu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu oraz o każdorazowej zmianie wysokości tego przychodu.
2. Osoba uprawniona do zaopatrzenia emerytalnego jest zobowiązana zawiadomić właściwy organ emerytalny o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo zmniejszenie ich wysokości.
3. Obowiązki określone w ust. 1 spoczywają odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy.
4. Urząd skarbowy jest zobowiązany zawiadomić organ emerytalny o podjęciu przez emeryta lub rencistę działalności pozarolniczej.
Art. 40b. 1. Rozliczenie emerytury w związku z osiągnięciem przychodu, o którym mowa w art. 40 ust. 1, następuje po upływie roku kalendarzowego w stosunku rocznym lub miesięcznym.
2. Osoba uprawniona do emerytury jest zobowiązana zawiadomić, do końca pierwszego kwartału roku kalendarzowego, organ emerytalny o łącznej kwocie przychodu, o którym mowa w art. 40 ust. 1, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym.
3. Obowiązek określony w ust. 2 spoczywa odpowiednio na płatniku składek.
4. Na podstawie zawiadomień, o których mowa w ust. 2 i 3, organ emerytalny dokonuje rozliczenia rocznego lub na wniosek osoby uprawnionej miesięcznego, wypłaconych osobie określonej w ust. 2 w poprzednim roku kalendarzowym kwot emerytur.
5. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady dokonywania rozliczeń, o których mowa w ust. 4, a także sposób zmniejszania emerytur w trakcie roku kalendarzowego, mając na uwadze konieczność realizacji prawa emeryta do zaopatrzenia emerytalnego oraz zapewnienie sprawności postępowania w tym zakresie.”.
Art. 5. W ustawie z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 41:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. W razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego emerytura ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w przepisach art. 104 ust. 1a- 6, ust. 8 pkt 1 oraz ust. 9 i 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.).”,
b) uchyla się ust. 2,
c) ust. 3 i 4 otrzymują brzmienie:
„3. W razie osiągania przychodu, określonego w ust. 1, w kwocie przekraczającej 130 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, kwota emerytury ulega zmniejszeniu o 25 % jej wysokości. 4. Przepisów ust. 1 i 3 nie stosuje się wobec osób, których emerytura stanowi 75 % podstawy jej wymiaru bez uwzględnienia podwyższenia z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą.”;
2) art. 41a i art. 41b otrzymują brzmienie:
„Art. 41a. 1. Osoba uprawniona do emerytury lub renty rodzinnej jest zobowiązana zawiadomić właściwy organ emerytalny o podjęciu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o wysokości osiąganego z tego tytułu przychodu oraz o każdorazowej zmianie wysokości tego przychodu.
2. Osoba uprawniona do zaopatrzenia emerytalnego jest zobowiązana zawiadomić właściwy organ emerytalny o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo zmniejszenie ich wysokości.
3. Obowiązki określone w ust. 1 spoczywają odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy.
4. Urząd skarbowy jest zobowiązany zawiadomić organ emerytalny o podjęciu przez emeryta lub rencistę działalności pozarolniczej.
Art. 41b. 1. Rozliczenie emerytury w związku z osiągnięciem przychodu, o którym mowa w art. 41 ust. 1, następuje po upływie roku kalendarzowego w stosunku rocznym lub miesięcznym.
2. Osoba uprawniona do emerytury jest zobowiązana zawiadomić, do końca pierwszego kwartału roku kalendarzowego, organ emerytalny o łącznej kwocie przychodu, o którym mowa w art. 41 ust. 1, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym.
3. Obowiązek określony w ust. 2 spoczywa odpowiednio na płatniku składek.
4. Na podstawie zawiadomień, o których mowa w ust. 2 i 3, organ emerytalny dokonuje rozliczenia rocznego lub na wniosek osoby uprawnionej miesięcznego, wypłaconych osobie określonej w ust. 2 w poprzednim roku kalendarzowym kwot emerytur.
5. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, Minister Obrony Narodowej i Minister Sprawiedliwości określą, każdy w zakresie swojego działania, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady dokonywania rozliczeń, o których mowa w ust. 4, a także sposób zmniejszania emerytur w trakcie roku kalendarzowego, mając na uwadze konieczność realizacji prawa emeryta do zaopatrzenia emerytalnego oraz zapewnienie sprawności postępowania w tym zakresie.”.
Art. 6. W ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) uchyla się art. 10;
2) w art. 12:
a) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Organ emerytalno-rentowy wypłacający rentę socjalną wydaje decyzję o wstrzymaniu wypłaty renty socjalnej w razie wystąpienia okoliczności powodujących wstrzymanie wypłaty renty socjalnej.”,
b) ust. 6 otrzymuje brzmienie:
„6. Od decyzji w sprawie renty socjalnej wydanej przez jednostkę organizacyjną Zakładu lub przez organ emerytalno-rentowy osobie ubiegającej się o rentę socjalną przysługują środki odwoławcze przewidziane dla decyzji w sprawach emerytur i rent w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych”.”;
Art. 7. Ustalenie, czy w okresie przypadającym przed dniem 1 stycznia 2009 r. przychód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie albo zawieszenie, następuje zgodnie z przepisami obowiązującymi przed dniem 1 stycznia 2009 r.
Art. 8. Do czasu wejścia w życie przepisów wykonawczych przewidzianych w art. 40a ust. 5 ustawy, o której mowa w art. 4, oraz w art. 41b ust. 5 ustawy, o której mowa w art. 5, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, pozostają w mocy przepisy dotychczasowe, jeżeli nie są sprzeczne z przepisami niniejszej ustawy.
Art. 9 Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą od 1 stycznia 2026 r.
Uzasadnienie: Projekt ustawy zawiera propozycje dotyczące zmiany przepisów powodującej, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie ulegałaby zmniejszeniu ani zawieszeniu z tytułu osiągania przychodów z pracy zarobkowej, bez względu na ich wysokość.
Według obecnie obowiązujących przepisów emerytura przysługująca osobie, która nie osiągnęła powszechnego wieku emerytalnego, jak również renta z tytułu niezdolności do pracy i renta rodzinna ulegają zmniejszeniu, jeżeli świadczeniobiorca osiąga przychód wyższy niż 70 % przeciętnego wynagrodzenia, ale nieprzekraczający 130% tego wynagrodzenia. Jeżeli zarabia powyżej 130 % przeciętnego wynagrodzenia, to prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu. Rodzi to istotne ograniczenia w podejmowaniu zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne otrzymujące renty, co przyczynia się do bardzo niskiej aktywności zawodowej tych osób. Istniejące limity stanowią barierę dla poprawy sytuacji w tym obszarze.
Ustawodawcy proponują, aby renta rodzinna przysługująca osobie niezdolnej do pracy była wypłacana bez względu na wysokość zarobków. Osoba niezdolna do pracy, pobierająca rentę rodzinną, powinna być motywowana do pracy na takich samych zasadach i z tych samych powodów, co osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Konsekwencją zniesienia zasad zmniejszania i zawieszania wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy z FUS jest wprowadzenie analogicznych zmian do ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych, ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych.
Nowelizacja ustawy jest skierowana przede wszystkim do tych, którzy obawiając się utraty stałego źródła utrzymania, jakim jest renta socjalna, nie podejmują zatrudnienia lub podejmują je w niepełnym wymiarze czasu pracy (mimo stanu zdrowia umożliwiającego pracę na pełnym etacie) czy też godzą się na niższe wynagrodzenie, gwarantujące im utrzymanie renty.
Wyeliminowanie przepisu zawieszającego prawo do renty socjalnej (art. 10 ustawy o rencie socjalnej) jest dokonywane przede wszystkim z myślą o ludziach młodych, którzy z racji swojego wieku, nie posiadając dostatecznego doświadczenia zawodowego, mają znacznie utrudnione wejście na rynek pracy i trudności związane z utrzymaniem stałego i pewnego źródła dochodów. Renta socjalna gwarantuje ciągły dochód, na którego utratę decyduje się niewiele osób.
Odstąpienie od regulacji dotyczącej zawieszenia prawa do renty socjalnej będzie oznaczać, że przez cały okres pobierania tego świadczenia będzie istniał obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego, a przez to również prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych w ramach powszechnego systemu ubezpieczenia zdrowotnego.
Nowe rozwiązania dotyczące możliwości zarobkowych rencistów są ukierunkowane na wzmocnienie działań na rzecz osób niepełnosprawnych i ich integracji ze społeczeństwem, ponieważ przyczynią się do ułatwienia dostępu do różnych form rehabilitacji przewidzianych w przepisach określających zasady zatrudniania, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Praca często stanowi istotny element rehabilitacji i integracji społecznej.
Nowelizacja ustawy o rencie socjalnej w niewielkim stopniu wpłynie na wzrost wydatków budżetu państwa. Przeciętna liczba osób w stosunku do których zawieszono prawo do renty socjalnej (czyli w stosunku do których zaoszczędzono pieniądze w budżecie państwa) wynosi mniej niż 1 %.
Należy oczekiwać, że wypłacanie rent dla osób z częściową lub całkowitą niezdolnością do pracy bez względu na wysokość zarobków rencisty może spowodować zwiększenie wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dokładne ich oszacowanie nie jest możliwe z uwagi na trudne do przewidzenia zachowania świadczeniobiorców oraz wysokości zarobków oferowanych im przez pracodawców. Należy podkreślić, że w związku ze zmianą ustawy o rencie socjalnej, przewiduje się zwiększenie wpływu do budżetu państwa wpłat z tytułu opodatkowania dochodów osób niepełnosprawnych z pracy, czy też działalności gospodarczej, co powinno zrównoważyć ewentualne wydatki z tytułu wypłaty renty socjalnej osobom, które obecnie mają dane świadczenie zawieszone. Dokładne oszacowanie wydatków i zysków nie jest możliwe z uwagi na trudne do przewidzenia zachowania świadczeniobiorców oraz wysokości zarobków oferowanych im przez pracodawców.
Projektowana ustawa nie jest objęta zakresem prawa Unii Europejskiej. Projekt nie wpływa na sytuację rodzin z dziećmi.
og; Chyba 72h wystarczą
