Przechodzimy do debaty nad ustawą o wewnętrznym ustroju województwa górnośląskiego, zgłoszoną przez klub radnych Postępowych Demokratów. Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę, marszałek Agnieszkę Kostempską.
Ustawa z dnia ... 2026 roku o wewnętrznym ustroju województwa górnośląskiego
Dział I
Przepisy ogólne
Rozdział I
Górnośląskie Województwo Autonomiczne
Art. 1.
1. System instytucji autonomicznych tworzą: Rada Wojewódzka z marszałkiem na czele, sejmik oraz Skarb Górnośląski.
2. Stolicą Górnośląskiego Województwa Autonomicznego są Katowice, które są też siedzibą Rady Wojewódzkiej, Sejmiku oraz Skarbu Górnośląskiego.
Art. 2.
1. Przedstawicielem Rady Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej w Górnośląskim Województwie Autonomicznym jest wojewoda.
2. Szczegółowy zakres kompetencji wojewody oraz sposób powoływania organów ogólnej administracji rządowej w województwie autonomicznym określa ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie.
Rozdział II
Prawa i wolności
Art. 3.
Górnośląskie Województwo Autonomiczne zapewnia wszystkim osobom przebywającym na jego terytorium ochronę ich podstawowych i niezbywalnych praw zagwarantowanych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz aktach prawa międzynarodowego.
Art. 4.
Każdy mieszkaniec Górnośląskiego Województwa Autonomicznego korzysta ze swych niezbywalnych praw do wolności wyznania, rozwijania swojej tożsamości kulturowej, etnicznej, narodowej oraz propagowania poglądów, w tym politycznych, o ile nie są sprzeczne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawami i nie naruszają konstytucyjnych wolności innych mieszkańców województwa.
Art. 5.
Górnośląskie Województwo Autonomiczne, mając na uwadze kulturowe zróżnicowanie swoich mieszkańców, wspiera wszelkie inicjatywy kulturalne, oświatowe i im podobne, zmierzające do popularyzowania i wzmacniania tożsamości zamieszkujących region grup etnicznych, narodowych, religijnych i kulturowych.
Art. 6.
Zasady ochrony praw i wolności Rzeczypospolitej Polskiej określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowią podstawowe minimum ochrony i zasad, jakie zapewnia na swym terytorium Górnośląskie Województwo Autonomiczne.
Rozdział III
Źródła prawa
Art. 7.
1. Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi funkcjonowanie Górnośląskiego Województwa Autonomicznego są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa konstytucyjna o nadaniu autonomii województwu górnośląskiemu i ustawa o ustroju wewnętrznym województwa górnośląskiego.
2. Ustawa o ustroju wewnętrznym województwa górnośląskiego zapewnia wszystkim mieszkańcom województwa ochronę ich niezbywalnych praw, zagwarantowanych w umowach międzynarodowych, ratyfikowanych konwencjach oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Dział II
Sejmik
Rozdział IV
Skład Sejmiku
Art. 8.
1. Sejmik Górnośląski, zwany dalej Sejmikiem składa się z 70 radnych.
2. Wybory do Sejmiku są powszechne, równe, bezpośrednie oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
3. Ordynację wyborczą w wyborach do Sejmiku określa Kodeks wyborczy.
Rozdział V
Wybory i kadencja
Art. 9.
1. Sejmik wybierany jest na czteroletnią kadencję, która rozpoczyna się z dniem zebrania się na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmiku następnej kadencji.
2. Wybory do Sejmiku zarządza Król Polski nie później niż na 90 dni przed upływem czterech lat od rozpoczęcia kadencji Sejmiku, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem czterech lat od rozpoczęcia kadencji Sejmiku.
3. Sejmik może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby radnych.
Art. 10.
1. Czynne prawo wyborcze do Sejmiku przysługuje wszystkim obywatelom stale zamieszkałym na terenie Górnośląskiego Województwa Autonomicznego, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończyli 18 lat.
2. Wybranym do Sejmiku może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 18 lat.
3. Wybraną do Sejmiku nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwa umyślne.
Art. 11.
1. Sejmik wybiera ze swojego grona przewodniczącego i wiceprzewodniczących.
2. Powołanie i odwołanie przewodniczącego następuje bezwzględną większością głosów ustawowej liczby radnych.
3. Wiceprzewodniczący powoływani i odwoływani są większością głosów ustawowej liczby radnych.
Art. 12.
1. Radni Sejmiku są przedstawicielami społeczeństwa i nie są związani instrukcją wyborców.
2. Nie można łączyć funkcji radnego do Sejmiku Górnośląskiego z funkcją posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesa Skarbu Górnośląskiego, radnego pozostałych szczebli samorządowych lub posła do Parlamentu Europejskiego. W przypadku wyboru do takiego organu Przewodniczący Sejmiku stwierdza wygaśnięcie mandatu radnego. Zakaz ten nie dotyczy łączenia funkcji radnego z funkcją członka Rady Wojewódzkiej. Zakaz ten nie dotyczy łączenia funkcji radnego z funkcją członka Rady Wojewódzkiej lub senatora RP.
3. Mandatu radnego nie można również łączyć z funkcją wojewody, sędziego, prokuratora, urzędnika służby cywilnej, żołnierza pozostającego w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusza policji oraz z funkcją pełnioną w konstytucyjnych organach państwowych.
Art. 13.
Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmiku oraz tryb powoływania i działalność jego organów określa regulamin Sejmiku, uchwalony przez Sejmik zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych. Zmiana regulaminu wchodzi w życie po upływie co najmniej 14 dni po podjęciu uchwały, nie później jednak niż z upływem 60 dni.
Art. 14.
1. Interpelacje, wnioski o przedstawienie informacji bieżących i pytania w sprawach bieżących mogą być kierowane do wojewody i członków Rady Wojewódzkiej.
2. Przewodniczący Sejmiku wprowadza do porządku dziennego każdego posiedzenia Sejmiku punkt "Informacja bieżąca" oraz punkt "Pytania w sprawach bieżących".
3. Radnemu przysługuje prawo złożenia interpelacji w sprawach o zasadniczym charakterze i odnoszących się do problemów związanych z polityką województwa.
4. Interpelacja powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wynikające zeń pytania oraz powinna być skierowana zgodnie z właściwością interpelowanego.
5. Interpelację składa się w formie pisemnej na ręce Przewodniczącego Sejmiku.
6. Prezydium Sejmiku pozostawia bez biegu interpelację, która nie spełnia wymogów określonych w ust. 1 i 2.
7. Wojewoda i członkowie Rady Wojewódzkiej mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje w ciągu 21 dni.
Rozdział VI
Ustawodawstwo Górnośląskie
Art. 15.
1. Sejmik rozpatruje projekt ustaw w dwóch czytaniach.
2. W przypadku projektu ustawy budżetowej oraz zmiany niniejszej ustawy projekt ustawy rozpatrywany jest w trzech czytaniach.
3. Prawo wnoszenia poprawek do projektu w trakcie rozpatrywania go przez Sejmik przysługuje wnioskodawcy, radnym i Radzie Wojewódzkiej.
4. Przewodniczący Sejmiku ma prawo odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie została przedłożona właściwej komisji.
Art. 16.
Sejmik uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych, chyba że Ustawa konstytucyjna lub niniejsza ustawa przewidują inną większość. W tym samym trybie Sejmik podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmiku nie stanowi inaczej.
Art. 17.
1. Po zakończeniu postępowania ustawodawczego król podpisuje ustawę w ciągu 10 dni i zarządza ogłoszenie jej w Górnośląskim Dzienniku Ustaw.
2. Królowi przysługuje prawo weta. Król przed podpisaniem ustawy może także zwrócić się z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie sprawdzenia zgodności ustawy z Konstytucją. Król nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał zgodną z Konstytucją.
Dział II
Rada Wojewódzka
Rozdział VII
Organizacja i działanie kontrola
Art. 18.
1. Rada Wojewódzka, zwana dalej Radą składa się z Marszałka Województwa i właściwych członków resortowych.
2. W skład Rady mogą być powoływani wicemarszałkowie.
3. Marszałek i wicemarszałkowie mogą pełnić także funkcję członka resortowego.
Art. 19.
W zakresie i na zasadach określonych w Ustawie konstytucyjnej i ustawach zarząd w szczególności:
1) zapewnia wykonanie ustaw,
2) wydaje uchwały,
3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji wojewódzkiej,
4) chroni interesy Skarbu Górnośląskiego,
5) uchwala projekt budżetu województwa,
6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków województwa i sprawozdanie z wykonania budżetu,
7) zapewnia porządek publiczny,
8) określa organizację i tryb swojej pracy.
Art. 20.
Marszałek Województwa:
1) reprezentuje województwo górnośląskie,
2) reprezentuje Radę Województwa,
3) kieruje pracami Rady,
4) wydaje decyzje,
5) zapewnia wykonywanie polityki Rady i określa sposoby jej wykonywania,
6) koordynuje i kontroluje pracę członków Rady,
7) sprawuje nadzór nad samorządem lokalnym w granicach i formach określonych w ustawach,
8) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji wojewódzkiej.
Art. 21.
1. Członkowie Rady kierują określonymi działami administracji wojewódzkiej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Marszałka Województwa. Zakres działania członka kierującego działem administracji określa ustawa.
2. Członek Rady kierujący działem administracji wojewódzkiej wydaje decyzje. Rada, na wniosek Marszałka Województwa, może uchylić decyzję lub zarządzenie członka.
Art. 22.
1. Wybory marszałka są powszechne, równe, bezpośrednie oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
2. Za wybranego na marszałka uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.
3. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał określonej w ust. 2. liczby ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.
4. Szczegółowe zasady wyboru marszałka określa Kodeks Wyborczy.
5. Kadencja marszałka województwa trwa cztery lata. Nie można sprawować urzędu marszałka województwa dłużej, niż dwie kadencje.
Art. 23.
1. Członkowie Rady są powoływani przez Sejmik na czteroletnią kadencję większością ustawowej liczby radnych.
2. Prawo zgłaszania kandydatów na członka Rady mają marszałek województwa i co najmniej 10 radnych.
3. Członkowie Rady ponoszą zarówno solidarną, jak i indywidualną odpowiedzialność przed Sejmikiem za działalność i sprawy należące do ich kompetencji.
4. Sejmik może odwołać członka Rady. Wniosek o odwołanie członka Rady może być zgłoszony przez instytucje wymienione w ust. 2. Uchwała w tej sprawie podjęta może być nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia wniosku. Uchwała jest przyjmowana przez Sejmik większością ustawowej liczby radnych.
Dział III
Referenda i ankiety wojewódzkie
Art. 24.
1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla województwa może być przeprowadzone referendum wojewódzkie.
2. Referendum wojewódzkie ma prawo zarządzić Sejmik bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych, Król, lub Przewodniczący Sejmiku na wniosek obywateli.
3. Ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy.
4. Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo pytania lub na dokonaniu wyboru między zaproponowanymi wariantami rozwiązań.
5. Prawo udziału w referendum ma mieszkaniec województwa górnośląskiego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
6. Nie mają prawa udziału w referendum osoby:
1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym;
2) pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.
7. Referendum wyznacza się na dzień wolny od pracy.
8. Głosowanie w referendum może być przeprowadzone w ciągu jednego albo dwóch dni.
9. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu dwóch dni, termin głosowania określa się na dzień wolny od pracy oraz dzień go poprzedzający.
10. Głosować można tylko osobiście.
11. Głosowanie odbywa się w lokalu obwodowej komisji do spraw referendum, w ciągu jednego dnia lub dwu kolejnych dni.
12. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu jednego dnia, głosowanie odbywa się bez przerwy od godziny 6.00 do 22.00.
13. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu dwóch dni, głosowanie odbywa się każdego z tych dni bez przerwy od godziny 6.00 do 20.00, a przerwa następuje od godziny 20.00 pierwszego dnia do godziny 6.00 drugiego dnia.
Art. 25.
1. Wprowadza się instytucję ankiety wojewódzkiej w obrębie ustawodawstwa górnośląskiego i administracji górnośląskiej.
2. Ankiety wojewódzkie ma prawo zarządzić Sejmik bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych, Król, lub Przewodniczący Sejmiku na wniosek obywateli.
3. Ankiety wojewódzkie odbywają się za pośrednictwem głosowania osobistego lub korespondencyjnego i nie są wiążące.
4. Ankietę wyznacza się na dzień wolny od pracy. Głosowanie w ankiecie może być przeprowadzone w ciągu jednego albo dwóch dni.
5. Wyborcę, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego, umieszcza się w spisie wyborców w obwodzie głosowania właściwym dla obwodowej komisji wyborczej.
6. Wyborca, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego, otrzymuje nie później niż 7 dni przed dniem wyborów, pakiet wyborczy.
7. Ankietę doręcza wyborcy urzędnik wyborczy za pośrednictwem operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe. Do przesyłki pakietu wyborczego w zakresie nieuregulowanym stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe dotyczące przesyłki poleconej.
8. Ankietę doręcza się wyłącznie do rąk własnych wyborcy, po okazaniu dokumentu potwierdzającego tożsamość i pisemnym pokwitowaniu odbioru.
9. Dalsze przepisy odnośnie głosowania korespondencyjnego stosuje się według ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy.
10. Wyborca głosujący korespondencyjnie po wypełnieniu ankiety wkłada ją do koperty na ankietę, którą zakleja, a następnie kopertę tę wkłada do koperty zwrotnej łącznie z podpisanym oświadczeniem i przesyła ją do właściwej obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie.
11. Koperty zwrotne dostarczane są do właściwych obwodowych komisji wyborczych ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie w godzinach głosowania.
12. Szczegółowe przepisy odnośnie głosowania korespondencyjnego reguluje ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy.
Dział IV
Górnośląska Izba Obrachunkowa
Art. 26.
1. Górnośląska Izba Obrachunkowa jest wojewódzkim organem nadzoru i kontroli gospodarki finansowej podmiotów, o których mowa w ust. 2.
2. Izba sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonuje kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych:
1) jednostek samorządu terytorialnego;
2) związków metropolitalnych;
3) związków międzygminnych;
4) stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów;
5) związków powiatów;
6) związków powiatowo-gminnych;
7) stowarzyszeń powiatów;
8) samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych;
9) innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
3. Izba opracowuje raporty, analizy i opinie w sprawach określonych ustawami.
4. Izba w zakresie objętym nadzorem i kontrolą prowadzi działalność informacyjną, instruktażową oraz szkoleniową. Działalność informacyjna i szkoleniowa może być prowadzona odpłatnie. Dochody z tego tytułu są dochodami budżetu województwa.
Dział V
Skarb Górnośląski
Art. 27.
1. Skarb Górnośląski jest odpowiedzialny za pobór wszelkich podatków i opłat na terenie województwa górnośląskiego, za wyjątkiem podatków i opłat lokalnych, pobieranych przez gminy. Szczegóły poboru podatków i opłat określa ustawa.
2. Skarb Górnośląski jest odpowiedzialny za ustalanie stawek oraz pobór wszelkich podatków i opłat na terenie województwa górnośląskiego, stanowiących wyłączną domenę właściwości organów autonomicznych. Wszelkie podatki, opłaty i inne dochody, w szczególności podatki dochodowe, od czynności, od majątku i inne nie zastrzeżone w ustawie właściwości organów centralnych są właściwe Skarbowi Górnośląskiemu.
3. Skarb Górnośląski co roku przekazuje centralnym organom fiskalnym należny im udział w dochodach województwa górnośląskiego.
4. Szczegóły dotyczące rozliczeń między województwem a organami administracji rządowej określa ustawa.
Art. 28.
1. Pracami Skarbu Górnośląskiego kieruje Prezes Skarbu Górnośląskiego.
2. Prezes Skarbu Górnośląskiego podlega Sejmikowi.
Art. 29.
Prezesa Skarbu Górnośląskiego powołuje i odwołuje Sejmik bezwzględna ilością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych, spośród kandydatów przedstawionych przez Marszałka Województwa.
Art. 30.
1. Jednostkami organizacyjnymi Skarbu Górnośląskiego są urzędy skarbowe, działające na terenie poszczególnych powiatów Górnośląskiego Województwa Autonomicznego.
2. Skarb Górnośląski jest instytucją odwoławczą od decyzji podatkowych i skarbowych wydawanych przez urzędy skarbowe oraz jednostki samorządu lokalnego na terenie województwa.
Art. 31.
Do kwestii, których nie reguluje niniejsza ustawa, stosuje się zapisy ustawy konstytucyjnej z dnia 30 września 2022 r. o nadaniu autonomii województwu górnośląskiemu.
Art. 32.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 września 2026 roku.
Uzasadnienie
Sprawozdawca: Agnieszka Kostempska
Pani przewodnicząca,
Szanowni radni,
Zgodnie z art. 11 ustawy konstytucyjnej z 30 września 2022 roku o nadaniu autonomii województwu górnośląskiemu Sejmik ma za zadanie uchwalić ustawę o ustroju wewnętrznym województwa. Radni z ramienia Postępowych Demokratów, Prawa i Sprawiedliwości, Mniejszości Niemieckiej oraz Partii Liberalno-Konserwatywnej podjęli współpracę, aby tą ustawę przygotować i niniejszym tą pracę zjednoczonych sił politycznych, stworzoną wraz ze środowiskami społecznymi, dzisiaj państwu prezentuję.
Ustawa reguluje najważniejsze kwestie funkcjonowania województwa, takie jak skład i wybory do Sejmiku, Rady Wojewódzkiej, przeprowadzanie referendów i ankiet, czy funkcjonowanie Górnośląskiej Izby Obrachunkowej i Skarbu Górnośląskiego. Jako jedyne województwo w Polsce, Górny Śląsk posiada status województwa autonomicznego. Status, o który tak długo walczyła i wreszcie go uzyskała. Skorzystajmy więc z tego. Przedłożona ustawa została opracowana zgodnie z wytycznymi przedstawionymi w ustawie konstytucyjnej, którą państwo radni doskonale znacie. Dodatkowo nie dubluje ona jej przepisów. Jeżeli któryś z przepisów jest niejasny, lub mają państwo propozycje, aby wyglądał inaczej, to śmiało zapraszam do debaty.
Zbliżają się również wybory samorządowe. Korzystając z tej okazji chciałabym państwu podziękować za współpracę i zaufanie, jakim zostałam obdarzona przez obywateli w wyborach powszechnych. Jak państwo wiecie, nie będę ubiegać się o reelekcję. Zostawię Urząd Marszałkowski w dobrym stanie i mam nadzieję, że mój następca będzie prowadził Górny Śląsk w dobrą stronę.
Dziękuję.
