Przechodzimy do debaty nad poselskim projektem ustawy o ułatwieniu odrzucenia spadku przez rodziców w imieniu dziecka:
Referuje poseł Artur Lingfeld.
Ustawa
z dnia...
o ułatwieniu odrzucenia spadku przez rodziców w imieniu dziecka
Art. 1. W ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 101 dodaje się § 4 w brzmieniu:
„§ 4. Jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego – chyba że spadek przyjmuje inny zstępny rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3.”.
Art. 2. W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego w art. 641 po § 3 dodaje się § 3^1 i 3^2 w brzmieniu:
„§ 3^1. Rodzic, składając w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku, informuje o:
1) przysługiwaniu mu władzy rodzicielskiej i jej zakresie,
2) wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, chyba że
oświadczenie to jest składane wspólnie,
3) uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców,
4) przyjęciu spadku przez innego zstępnego rodziców tego dziecka – chyba że przed złożeniem oświadczenia zostało wydane zezwolenie sądu na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w postaci odrzucenia spadku.
§ 3^2. Pod względem skutków karnych podanie informacji wskazanych w § 3^1 jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia lub notariusz powinien uprzedzić składającego oświadczenie. Jeżeli oświadczenie jest składane na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, informacje wskazane w § 3^1 zawiera się w treści oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w treści oświadczenia klauzuli o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za podanie fałszywych informacji.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za podanie fałszywych informacji.”.
Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
UZASADNIENIE
Projekt ustawy wprowadza regulację wyłączającą konieczność uzyskania w każdej sytuacji zezwolenia sądu na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, gdy czynność polega na odrzuceniu spadku przez rodzica w imieniu dziecka, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu w tym zakresie również przysługuje władza rodzicielska, albo jest dokonywana wspólnie, a dziecko jest powołane do dziedziczenia w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez któregokolwiek z rodziców. Zgoda sądu będzie jednak wymagana, jeśli inny zstępny rodziców tego dziecka przyjmuje spadek.
Założeniem leżącym u podstaw opisywanego rozwiązania jest swoiste domniemanie faktyczne, że spadek odrzucony przez rodzica powołanego do spadku jest najprawdopodobniej zadłużony i kwestia jego odrzucenia w imieniu dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską tego rodzica nie musi być poddawana ocenie sądu. W takiej sytuacji rodzic ma początkowo własny interes w dokładnym zbadaniu konsekwencji przyjęcia przez siebie spadku. Proponowane rozwiązanie nie stwarza zatem zagrożenia dla interesów majątkowych dziecka.
Należy wskazać, że nadal będzie konieczne uzyskanie zezwolenia sądu w sytuacjach, w których dziecko będzie powołane do spadku „obok” rodzica (a więc dziecko nie będzie dochodziło do dziedziczenia na skutek uprzedniego odrzucenia spadku przez któregokolwiek z jego rodziców). Taką sytuację można identyfikować jako rodzącą potencjalnie konflikt interesów między osobą małoletnią a reprezentującymi ją rodzicami, a w konsekwencji składane przez rodziców oświadczenie musi być poddane kontroli sądu.
Podobnie należy odnieść się do sytuacji, w której dziecko będzie dochodzić do dziedziczenia obok innych zstępnych rodziców, którzy spadek przyjmują, lub na skutek częściowego odrzucenia spadku przez jego rodzica (por. art. 1014 § 1 i 2 k.c.). Może mieć to miejsce przykładowo wówczas, gdy powołany do dziedziczenia testamentowego rodzic odrzuci udział spadkowy przypadający mu z tytułu przyrostu i do dziedziczenia tej części spadku dojdzie jego dziecko (por. art. 1014 § 2 k.c.). W takim przypadku dziecko dojdzie co prawda do dziedziczenia na skutek uprzedniego odrzucenia udziału w spadku przez rodzica, jednak jednocześnie będzie dziedziczyło „obok” niego.
Decydującym momentem dla ustalenia, czy danemu rodzicowi przysługuje władza rodzicielska nad dzieckiem, w imieniu którego miałby odrzucić spadek, jest moment złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. W celu prawidłowego zabezpieczenia interesów dziecka zezwolenie sądu na odrzucenie spadku przez rodziców w imieniu dziecka nie będzie wymagane w przypadku, gdy będzie dokonywane za zgodą drugiego z rodziców albo wspólnie. W przypadku braku porozumienia rodziców będzie wymagane zezwolenie sądu opiekuńczego albo sądu spadku, w przypadkach wskazanych w przepisach szczególnych. Te nowe rozwiązania promują zgodną postawę rodziców w zakresie zarządu majątkiem dziecka. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców (czy to wobec pozbawienia drugiego rodzica tej władzy czy też wobec śmierci drugiego z rodziców), należy uznać, że odrzucenie spadku przez rodzica, który sprawuje wyłączną władzę nad dzieckiem, nie będzie wymagało zezwolenia sądu
rodzinnego.
Konsekwencją dodania § 4 do art. 101 k.r.o. jest nowelizacja art. 641 k.p.c. przez dodanie § 3^1, w którym przewidziano, że rodzic, składając oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka, informuje także o:
1) przysługiwaniu władzy rodzicielskiej i jej zakresie;
2) wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, chyba że oświadczenie
to jest składane wspólnie;
3) uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców;
4) przyjęciu spadku przez innego zstępnego rodziców tego dziecka.
Jeżeli bowiem nie zaistnieją okoliczności, o których mowa w art. 101 § 4 k.r.o., to konieczne będzie udzielenie zgody przez sąd na odrzucenie spadku, wówczas pozyskanie wskazanych informacji przez sąd odbierający oświadczenie o odrzuceniu spadku jest zbędne.
Podkreślając doniosłość prawną przedstawianych przez rodzica informacji, projektodawca zdecydował się – wzorując się na treści art. 671 § 3 k.p.c. – na wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą – pod względem skutków karnoprawnych – podanie tych informacji jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem. Projektodawca miał przy tym na uwadze, że skoro zostaje zniesiony obowiązek uzyskania zezwolenia sądu na złożenie przez rodzica oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego (w sytuacji, gdy uprzednio rodzic złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku), należy w to miejsce wprowadzić inną regulację gwarancyjną, która zmniejszy ryzyko nieuprawnionego korzystania z uproszczonego trybu składania oświadczeń o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka.
Jednocześnie, mając na względzie, że oświadczenie o odrzuceniu spadku może zostać złożone także w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym (art. 1018 § 3 k.c.), wprowadzono szczególną regulację w zakresie obowiązku informacyjnego rodzica i pouczenia o odpowiedzialności karnej za podanie przez składającego oświadczenie o odrzuceniu spadku fałszywej informacji. Projekt przewiduje, że jeżeli oświadczenie jest składane na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, informacje wskazane w § 3^1 będą zawarte w treści oświadczenia. Składający oświadczenie będzie zobowiązany do zawarcia w treści oświadczenia klauzuli o treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za podanie fałszywych informacji.”, która będzie zastępować pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za podanie fałszywych informacji. Powyższy zapis pozwoli m.in. na zachowanie dotychczasowej praktyki stosowanej przy składaniu oświadczenia w przedmiocie spadku przed konsulem, gdzie dominuje forma pisemna z podpisem poświadczonym przez konsula.
Projekt ustawy nie pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej, nie wpłynie negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.
Og: debata potrwa do 12:00 11 czerwca.
