Przechodzimy do debaty nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Proszę o zabranie głosu przedstawicielkę wnioskodawców, sekretarz stanu w ministerstwie finansów Alicję Szyszko.
Ustawa
z dnia ... 2035 roku
o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi
Art. 1. W ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 3 po kropce dodaje się przecinek oraz pkt 49-52 w brzmieniu:
„49) ryzyko zmienności ceny – rozumie się przez to ryzyko, związane z niepewności co do przyszłej ceny instrumentu finansowego. Za miarę ryzyka zmienności ceny przyjmowane są w szczególności odchylenia bieżącej ceny w górę, jak i w dół od średniej ceny instrumentu finansowego w danym przedziale czasu;
50) ryzyko płynności – rozumie się przez to ryzyko, związane z brakiem możliwości zbycia instrumentu finansowego po cenie adekwatnej do jego wartości, lub występowania innych ograniczeń w zakresie zbywalności instrumentu finansowego;
51) ryzyko stopy procentowej – rozumie się przez to ryzyko związane z wrażliwością ceny instrumentu finansowego na zmianę wysokości rynkowych stóp procentowych;
52) ryzyko kredytowe – rozumie się przez to ryzyko niewywiązania się emitenta, wystawcy lub drugiej strony transakcji ze zobowiązań wynikających z instrumentu finansowego, w szczególności wypłaty określonych kwot pieniężnych.”.
2) po dziale I dodaje się dział Ia w brzmieniu:
"Dział Ia
Kategoryzacja instrumentów finansowych
Art.13a. 1. Instrument finansowy podlega kategoryzacji ze względu na ryzyko zmienności ceny, ryzyko płynności, ryzyko stopy procentowej oraz ryzyko kredytowe.
2. Instrumentem finansowym dopuszczalnego ryzyka jest instrument finansowy charakteryzujący się niską zmiennością ceny, niskim lub średnim ryzykiem płynności, niskim, średnim lub wysokim ryzykiem stopy procentowej oraz niskim ryzykiem kredytowym.
3. Instrumentem finansowym podwyższonego ryzyka jest instrument finansowy charakteryzujący się średnią zmiennością ceny, średnim ryzykiem płynności, średnim lub wysokim ryzykiem stopy procentowej oraz średnim ryzykiem kredytowym.
4. Instrumentem finansowym wysokiego ryzyka jest instrument finansowy charakteryzujący się wysoką zmiennością ceny, średnim lub wysokim ryzykiem płynności, średnim lub wysokim ryzykiem stopy procentowej oraz średnim lub wysokim ryzykiem kredytowym.
5. Instrumentem finansowym nadmiernego ryzyka jest instrument finansowy
charakteryzujący się bardzo wysoką zmiennością ceny, wysokim ryzykiem płynności, wysokim ryzykiem stopy procentowej oraz wysokim ryzykiem kredytowym.
6. Instrumentem finansowym o charakterze hazardowym jest instrument finansowy charakteryzujący się bardzo wysoką zmiennością ceny, bardzo wysokim ryzykiem płynności, bardzo wysokim ryzykiem stopy procentowej oraz bardzo wysokim ryzykiem kredytowym.
Art.13b. 1. Podmiot ubiegający się o dopuszczenie instrumentu finansowego do obrotu obowiązany jest:
1) określić właściwą kategorię instrumentu finansowego, w rozumieniu art. 13a;
2) podać do wiadomości publicznej kategorię instrumentu finansowego;
3) zgłosić informację o kategorii instrumentu finansowego do rejestru, o którym .mowa w art. 13c.
Art.13c. 1. Komisja prowadzi jawny rejestr kategorii instrumentów finansowych, zwany dalej „rejestrem”.
2. Komisja dokonuje wpisu do rejestru na podstawie informacji, określającej kategorię instrumentu finansowego, zwanej dalej „informacją”.
3. Do przekazania informacji, o której mowa w ust. 2, obowiązany jest:
1) emitent lub wprowadzający;
2) podmiot ubiegający się o dopuszczenie instrumentów finansowych do obrotu na rynku regulowanym albo wprowadzenie go do alternatywnego systemu obrotu.
4. Podmiot, o którym mowa w ust. 3, obowiązany jest złożyć informację o kategorii instrumentu finansowego nie później niż w ciągu 7 dni od dnia wszczęcia postępowania o dopuszczenie instrumentu finansowego do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzeniem do alternatywnego systemu obrotu.
Art. 13d. 1. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób prowadzenia rejestru, uwzględniając konieczność zapewnienia prawidłowego wykonywania zadań Komisji w zakresie publicznego nadzoru nad rynkiem kapitałowym oraz umożliwienia identyfikacji podmiotów i instrumentów finansowych;
2) wzór informacji, o którym mowa w art. 13c ust. 2, uwzględniając konieczność zapewnienia podstawowych danych o instrumentach finansowych i trybie przeprowadzenia ich subskrypcji lub sprzedaży na podstawie oferty publicznej, dopuszczenia do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzenia do alternatywnego systemu obrotu;
3) tryb udostępniania rejestru, w tym udostępniania na stronie internetowej Komisj .
Art. 13e. Komisja żąda uzupełnienia informacji w przypadku, gdy informacja ta:
1) zawiera braki o charakterze formalnym, albo
2) nie czyni zadość wymogom ustalonym w przepisach prawa.
Art. 13f. 1. Komisja może w drodze decyzji nie dopuścić do obrotu instrumentu finansowego o kategoriach ryzyka, określonego w art. 13a ust. 4,5 i 6.
2. Informację o kategorii instrumentu finansowego należy aktualizować od momentu jej przekazania do informacji publicznej co najmniej raz na 3 miesiące.
3. Podmiot wprowadzający instrument finansowy do obrotu obowiązany jest dokonać aktualizacji informacji niezwłocznie w przypadku zmiany kategorii ryzyka.
4. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych określi, w drodze rozporządzenia wzór informacji aktualizującej, o której mowa w ust. 3.
Art. 13g. 1. Komisja w drodze decyzji może zmienić kategorię instrumentu finansowego, która została określona niezgodnie z art. 13a.
Art. 13h. 1. Komisja w drodze decyzji może wycofać z obrotu instrument finansowy, gdy wymaga tego bezpieczeństwo na rynku regulowanym lub jest zagrożony interes inwestorów.
2. Na żądanie Komisji spółka prowadząca rynek regulowany wyklucza z obrotu wskazane przez Komisję papiery wartościowe i inne instrumenty finansowe, zgodnie z art. 20.”.
3) po oddziale 4 dodaje się oddział 4a w brzmieniu:
„Oddział 4a
Zakazane praktyki rynkowe
Art. 118a. 1. Zakazanymi praktykami rynkowymi są:
1) nieuczciwie lub nierozważne działanie, bez poszanowania słusznego interesu klientów i dobra rynku finansowego, a także nadużywanie dominującej pozycji wynikającej z przewagi zasobów, w tym również posiadanych kwalifikacji lub kompetencji osób działających w imieniu podmiotu;
2) nierzetelnie prowadzona działalność gospodarcza, brak zapewnienia reprezentowania podmiotu przez osoby mające odpowiednie kompetencje zawodowe i przestrzegające zasad etycznych;
3) postępowanie w sposób niebudzący zaufania oraz niezapewniający poszanowania godności konsumentów i kontrahentów, a także brak dbałości o przejrzystość swoich działań;
4) brak zapewnienia odpowiednich zasobów oraz brak wdrożenia procedur niezbędnych do sprawnego wykonywania i monitorowania prowadzonej działalności gospodarczej, a także wykorzystywanie tych zasobów i procedur w złej wierze;
5) działanie powodujące powstanie konfliktu interesów, mogące spowodować naruszenie słusznego interesu klientów, a w przypadku zaistnienia konfliktu – brak dążeń mających na celu rozwiązanie tego konfliktu w sposób zapewniający uczciwe i równorzędne traktowanie klientów;
6) zaniechanie działań mających na celu najlepsze poznanie potrzeb swoich klientów w zakresie, w którym jest to przydatne do dostosowania oferty, zakresu lub poziomu
świadczonych usług;
7) brak zapewnienia ochrony informacji o klientach i brak dbałości o to, by informacje te były wykorzystywane zgodnie z prawem;
8) brak zapewnienia klientowi jasnej i rzetelnej informacji o oferowanych produktach i usługach oraz o związanych z nimi kosztach, ryzyku i możliwych do osiągnięcia korzyściach, nieułatwianie dokonania przez klienta właściwego wyboru, odpowiadającego jego potrzebom i oczekiwaniom;
9) brak zastosowania wobec klientów jednolitych, merytorycznie uzasadnionych kryteriów, co różnicuje ofertę podmiotu, zakres lub poziom świadczonych usług w zależności od sytuacji klienta lub profilu grupy klientów;
10) nieprzestrzeganie zasad uczciwej konkurencji przy prowadzeniu działalności reklamowej, przekazywanie nierzetelnych informacji, wprowadzanie w błąd, w szczególności w zakresie ryzyka związanego z możliwymi do osiągnięcia korzyściami;
11) niestaranne, nierzetelne i nieterminowe rozpatrywanie reklamacji klientów, niekorzystanie z mediacyjnych i polubownych form rozstrzygania sporów w sytuacji, w
której mogłyby one pomóc w rozstrzygnięciu powstałego sporu;
12) nieprzestrzeganie we wzajemnych stosunkach dobrych obyczajów kupieckich;
13) brak dążeń do rozwiązywania wzajemnych sporów;
14) brak współdziałania w promowaniu dobrych praktyk rynkowych i ładu korporacyjnego oraz brak współdziałania w celu eliminowania z praktyki gospodarczej zjawisk utrudniających rozwój rynku finansowego, w szczególności działań nieuczciwych lub nierzetelnych lub wymienionych w punktach od 1 do 13.
Art.118b. 1. Zakazane jest działanie mające na celu wadliwą kategoryzację instrumentów finansowych, czyli kategoryzację określoną w sposób sprzeczny z art. 13a.
2. Za działanie określone w ust. 1 uznaje się w szczególności:
1) zatajenie wymaganych informacji dotyczących instrumentu finansowego;
2) świadome podanie nieprawdziwych informacji dotyczących instrumentu finansowego;
3) inne działanie mające na celu przyporządkowanie niewłaściwej kategorii ryzyka.
4) wprowadza się art. 171a w brzmieniu:
„Art. 171a. 1. W przypadku gdy spółka prowadząca rynek regulowany nie wykonuje żądania Komisji, o którym mowa w art. 20 ust 1-3 oraz 4c Komisja, w drodze decyzji, może zakazać oferowania określonych instrumentów finansowych bądź nałożyć karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 % obrotu odnotowanego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Komisja może również, w drodze decyzji, nałożyć karę pieniężną do wysokości 100.000 zł na osoby odpowiedzialne za zaistniałe naruszenia.
2. Wydanie decyzji następuje po przeprowadzeniu rozprawy”.
5) po art. 184, w dziale X, dodaje się art. 184a-184c w brzmieniu:
„Art. 184a. Kto wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 118a, stosuje zakazane praktyki rynkowe, podlega grzywnie do 2.000.000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.
Art. 184b. Kto wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 118b, dokonuje wadliwej kategoryzacji instrumentów finansowych, podlega grzywnie do 2.000.000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.
Art. 184c. Kto wbrew obowiązkowi określonemu w niniejszej ustawie nie dokonuje kategoryzacji instrumentów finansowych, o której mowa w art. 13a., podlega grzywnie do 3.000.000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2036 roku.
Uzasadnienie
Sprawozdawca: Alicja Szyszko, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów
Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,
Cechą charakterystyczną gospodarki światowej w dobie globalizacji jest powstawanie coraz to nowych powiązań kapitałowych pomiędzy instytucjami finansowymi działającymi na różnych rynkach. Konsekwencją tego jest zacieranie się granic między rynkiem kapitałowy, finansowym i ubezpieczeniowym.
Podstawowym regulatorem procesów ekonomicznych w gospodarce rynkowej jest rynek, tzn. zespół mechanizmów, infrastruktury oraz zasad i regulacji umożliwiających prowadzenie wymiany. Na rynku finansowym spotykają się cztery główne grupy podmiotów:
- gospodarstwa domowe (osoby fizyczne);
- podmioty prowadzące działalność gospodarczą (przedsiębiorcy);
- instytucje finansowe;
- państwo (w tym jednostki samorządu terytorialnego różnego szczebla) i instytucje o charakterze publicznym z nim związane.
Część przepływów ma charakter konsumpcyjny, tzn. ich celem jest zaspokajanie potrzeb bieżących, część stanowią z kolei inwestycje, czyli sytuacje, w których środki finansowe przeznaczane są na cele, które mają przynieść dochody w przyszłości. Rynek nie ma jednolitego charakteru co do istoty i przedmiotu obrotu. Częściowo rynek ma charakter realny – tzn. przedmiotem obrotu na nim są dobra materialne, usługi oraz czynniki produkcji a częściowo ma charakter finansowy – dotyczy wartości o charakterze materialnym – instrumentów finansowych. Instrument finansowy jest umową regulującą określone zależności finansowe między jej stronami
Rynek finansowy nie oznacza konkretnego miejsca. Pojęcie to oznacza różnorodne procesy pozyskiwania i udostępniania kapitału a także transakcje w stosunku do niego pochodne, które ukierunkowane są nie na kupno i sprzedaż kapitału, ale na uzyskanie konkretnych korzyści z tytułu zawarcia określonej transakcji. Zatem rynek finansowy jest to w dużym stopniu abstrakcyjne miejsce, w którym stałe zachodzą procesy zawierania i realizowania transakcji, których przedmiotem jest kapitał w formie pieniężnej i instrumenty finansowe.
Należy wzmocnić ochronę interesu publicznego i interesów uczestników obrotu nim. Jednym z instrumentów służących zrealizowaniu tego celu jest wprowadzenie kategoryzacji ryzyka inwestycyjnego w ustawie z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi. Proponowane kategorie dopuszczalnego ryzyka będą miały szczególne znaczenie na rynku instrumentów pochodnych, gdzie reguły bezpieczeństwa są obecnie niewystarczające. Proponowane regulacje mają na celu ułatwienie zrozumienia przez inwestorów charakteru danego instrumentu finansowego, co zapobiegnie chaosowi w zakresie korzyści i zagrożeń związanych z instrumentem. Założeniem zmian jest również utrudnienie transakcji o charakterze czysto spekulacyjnym. Podstawowym prawem inwestorów jest prawo do informacji dotyczących treści praw inkorporowanych w papierach wartościowych i innych instrumentach finansowych będących przedmiotem obrotu. Realizacja prawa do informacji jest kluczowym warunkiem umożliwiającym swobodną grę popytu i podaży na rynku kapitałowym. Wprowadzenie regulacji w zakresie kategoryzacji instrumentów finansowych ma na celu zapewnienie pewności obrotu na rynku papierów wartościowych i zapobieganie wykorzystaniu mechanizmów uderzających w gospodarkę.
Jednakże kryzys finansów publicznych rodzi również konieczność poszukiwania takich rozwiązań, które zapewnią pośrednio trwały wzrost dochodów budżetowych z tych sfer, które legalnie unikają dziś ponoszenia ciężar dochodów fiskalnych. Narzędziem służącym realizacji tego celu jest wprowadzenie skutecznego systemu nadzoru przeciwdziałającego praktykom niekontrolowanego transferu kapitału, zysków oraz dochodów wypracowanych w Polsce poza polski system fiskalny. Konieczne jest prowadzenie skutecznego nadzoru publicznego nad działaniami jednostek sektora finansowego oferujących i wprowadzających na rynek szczególnie ryzykowne usługi, gdyż współczesne rynki finansowe wprowadzają nieograniczoną możliwość obrotu instrumentami finansowymi, narażając nabywców (inwestorów) na ogromne ryzyko ekonomiczne.
Obrót instrumentami finansowymi jest nadzorowany poprzez Komisję Nadzoru Finansowego. Dokonywanie obrotu papierami wartościowymi i instrumentami pochodnymi w ramach rynku publicznego możliwe jest co do zasady tylko po uzyskaniu zatwierdzenia Komisji Nadzoru Finansowego. Działalność firm inwestycyjnych, podobnie jak innych uczestników obrotu, np. firm zajmujące się zarządzaniem portfelem inwestycyjnym klientów na zlecenie, funduszy inwestycyjnych, podmiotów organizujących rynki regulowane, a także osób fizycznych wykonujących czynności, które wiążą się z publicznym rynkiem papierów wartościowych (doradców inwestycyjnych, maklerów papierów wartościowych) podlega licencjonowaniu. Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Komisja Nadzoru Finansowego czuwa nad przestrzeganiem reguł uczciwego obrotu, nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji, ale również podejmuje inicjatywy i działania, których celem jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania rynku finansowego oraz zapewnienie ochrony inwestorów. Działalność Komisji Nadzoru Finansowego obejmuje również bieżący nadzór nad instytucjami finansowymi w zakresie prowadzonej przez nie działalności. Domy maklerskie i fundusze inwestycyjne mają obowiązek okresowego przekazywania informacji o swojej działalności i sytuacji finansowej. Powyższe rozwiązania służą zapewnieniu przejrzystości i bezpieczeństwa obrotu instrumentami finansowymi, jak również ujednoliceniu zasad funkcjonowania rynku.
Projektodawcy przewidują, że ustawa będzie miała pozytywny wpływ na sektor finansów publicznych. Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej, nie wpłynie negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
og: 48h
